با این حال، برخی کارشناسان آموزشی معتقدند نهادی همچون انجمن اولیا و مربیان که با اهدافی همچون تأمین مشارکت اولیا و جلب همکاری آن‌ها در امور مدرسه شکل گرفته نه تنها نتوانسته حلقه خانه و مدرسه را به زنجیره تعلیم و تربیت پیوند بزند که از اهداف اولیه خود به کلی دور شده و کارکرد و اهداف اصلی آن به حاشیه رفته است.
ادعایی که البته مسئولان این مجموعه آن را تأیید نمی‌کنند و با تأکید بر کارآمد بودن آن، از اقدامات مؤثر آن به‌ویژه در سال‌های اخیر می‌گویند.
تغییر نقش انجمن اولیا و مربیان در مدارس
خانم شکیب، مادر یکی از دانش‌آموزان پایه سوم دبستان به ما می‌گوید: متأسفانه امروز مدیران مدارس بیشتر به دنبال گرفتن پول از اعضای انجمن هستند و کمتر از توانایی‌های علمی و تخصصی اولیا استفاده می‌کنند.
وی که هشت سال پیش عضو انجمن اولیا و مربیان مدرسه دختر بزرگش بوده، ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته نقش انجمن اولیا و مربیان در مدارس تغییر کرده و کاملاً ظاهری و سطحی شده و بسیاری از اعضای انجمن به بلندگوی مالی مدیر مدرسه در میان والدین تبدیل شده‌اند و به نظر می‌رسد تنها ملاک مدرسه و انجمن اولیا و مربیان برای ارتباط با والدین دانش‌آموزان، دریافت کمک‌هزینه برای اداره مدرسه است، به همین دلیل بیشتر والدین تمایلی به شرکت در جلسه‌های انجمن اولیا و مربیان ندارند.
فاطمه قاسم زاده، روان‌شناس کودک نیز به ما می‌گوید: نهاد اولیا و مربیان در ایران قدمتی طولانی دارد اما در سال‌های اخیر در بیشتر مدارس موضوع این جلسات، ارتباطی به تربیت دانش‌آموزان و ارائه آموزش‌های لازم به والدین برای تربیت فرزندانشان ندارد و به نظر می‌رسد هدف از برگزاری این جلسات، جلب مشارکت اولیا در اداره امور مدرسه است. درحالی که در برخی کشورها مثل فرانسه از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه برای والدین دوره‌های تخصصی آموزش والدگری در حوزه‌های مختلف تغذیه کودک، تربیت کودک، بهداشت و آموزش برگزار می‌شود، زیرا یونیسف به عنوان بزرگ‌ترین نهاد بین‌المللی در حوزه کودک تأکید دارد والد خوب بودن نیازمند آموزش است و پدران و مادران با مهارت تربیت کودک متولد نمی‌شوند و تربیت فرزند موفق نیازمند کسب مهارت است.
قدیمی‌ترین نهاد مرتبط با مدرسه
شهلا باقری، مدیرکل انجمن اولیا و مربیان وزارت آموزش و پرورش نیز در خصوص اهمیت ارتباط اولیا و مربیان به ما می‌گوید: از سالیان گذشته در کنار تعلیم و تربیت کودکان، پیوند خانه و مدرسه به عنوان موضوعی مهم مورد توجه اولیا و مربیان بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز نخستین نهاد قدیمی مرتبط با مدرسه که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در جایگاه قائم مقام وزیر قرار گرفت، نهاد انجمن اولیا و مربیان بود.
وی اضافه می کند: خانه به عنوان محل هستی بخشیدن به فرزندان و دانش‌آموزان تلقی می‌شود که بخشی از این محیط تکامل طبیعی فرزندان با ورود آن‌ها به مدرسه به جایگاه دیگری منتقل می‌شود. به دلیل تغییر جایگاه آموختن و تغییر چهره افرادی که در تعلیم و کودک نقش داشته‌اند و ضرورت یکسان‌سازی و وحدت رویه این افراد، لازم است محیط خانه و مدرسه با یکدیگر همکاری داشته باشند، چرا که کودکان پس از جدایی از خانه وارد مدرسه می‌شوند و مدرسه هم به لحاظ روان‌شناسی و هم به لحاظ جامعه‌شناسی نیازمند یاری‌گری اولیا و مربیان در امر آموزش است تا افرادی که مسئولیت تکوین طبیعی فرزند را داشته‌اند، بتوانند در محیط جدید کمک کنند در تعامل با افراد جدید فرایند یادگیری معطل نماند و یادگیری فرزندشان افزایش یابد.
این مدیر وزارت آموزش و پرورش خاطرنشان می کند: بر اساس آیین‌نامه اجرایی مدارس، ۲۶وظیفه بر عهده این مجموعه گذاشته شده است. وظایفی همچون تأمین مشارکت فکری، فرهنگی، عاطفی و آموزشی اولیا و تقویت، هماهنگی و همسویی تربیتی و آموزشی خانه و مدرسه، جلب همکاری اولیای دانش‌آموزان به‌منظور مشارکت و کمک و ارتقای کیفیت فعالیت‌های مربوط و ارائه پیشنهادهای لازم به مدیر مدرسه، همکاری و مشارکت با مدیر مدرسه در اجرای فعالیت‌های پرورشی، برگزاری اردوهای دانش‌آموزی و بازدید از مراکز علمی.
نقاط ضعف و مثبت تعامل مالی مدرسه با اولیا
این مسئول در خصوص مطالبات مالی انجمن اولیا و مربیان از والدین دانش‌آموزان توضیح می‌دهد: براساس آیین‌نامه اجرایی مدارس، ساحت‌های شش‌گانه تربیت به عنوان زیرمجموعه‌های انجمن تعریف شده است. به این معنا که انجمن اولیا و مربیان کمیته‌های شش‌گانه برای تأمین هر یک از این ابعاد اعم از تربیت زیستی، جسمی، روحی- روانی، زیبایی‌شناسی، هنری، مذهبی و... دارد و تحقق این اهداف نیازمند بودجه است. اما اینکه معمولاً تعامل میان اولیا و مربیان یک ارتباط مالی دیده شده نقاط ضعف و قوتی به همراه دارد. نقطه قوت تعامل مالی مدرسه با اولیا نشان می‌دهد مدرسه برای پیشبرد اهداف آموزشی خود به کمک والدین نیاز دارد اما حضور نیافتن اولیای دانش‌آموزان در دیگر حوزه‌های مشارکت و اکتفای آن‌ها به همین یک حوزه و یا اکتفای مدیر به اینکه نیاز مدرسه به خانواده را فقط در یک حوزه تعریف کند از نقاط ضعف تعامل مالی انجمن اولیا و مربیان است. البته درخواست مالی از خانواده‌ها به دو دلیل نبود بودجه دولتی برای تعمیر و نگهداری مدرسه و همچنین تخصصی بودن فضای آموزش مدرسه است که موجب شده از اولیای دانش‌آموزان بیشتر در بخش نخست استفاده و کمتر به خانواده‌ها اجازه داده شود در بخش تصمیم‌سازی برای آموزش همراهی کنند.
برنامه‌های انجمن اولیا و مربیان متأثر از مسائل مالی است
باقری در پاسخ به این پرسش که مدارس چگونه می‌توانند به عنوان بازوی کمکی به اولیا در تربیت فرزندانشان کمک کنند، می‌گوید: برگزاری جلسه‌های آموزشی برای اولیا جزو اهداف و برنامه‌هایی است که در ساختار انجمن اولیا و مربیان دیده شده، ضمن آنکه در آیین‌نامه اجرایی مدارس نیز آمده است. همان‌طور که گفته شد انجمن ۶ کمیته تربیتی دارد و مدرسه می‌تواند فعالیت‌های فرهنگی را زیر پوشش قرار دهد و با استناد به اسناد بالادستی کشور که خانواده‌محوری را تبلیغ می‌کند، اردوهای تربیتی و آموزشی را به صورت خانواده‌محور برگزار کند تا دانش‌آموزان دختر با مادران و دانش‌آموزان پسر با پدران خود به اردو بروند. اما با توجه به اینکه انجمن اولیا و مربیان به عنوان یک نهاد غیردولتی تعریف شده و از تخصیص بودجه محروم است، بسیاری از برنامه‌ها تحت تأثیر مسائل مالی قرار گرفته و دست مدارس را بسته است. به همین دلیل کمک مالی اولیا به مدارس در پیشبرد اهداف و برنامه‌های انجمن اولیا و مربیان اهمیت دارد.
نظر شما